Dünyada Hangi Kıtada Çöl Bulunmaz?
Çöl Nasıl Oluşur?
Çöl dendiğinde aklınıza gelen ucu bucağı gözükmeyen boş bir alandaki kum birikimleri aklınıza gelebilir. Aslında belirtmek gerekir ki en çok karşılaşılan bu durum olduğu için aklınıza gelmesi doğaldır. Çöller kutup çölleriyle beraber dünyada kara alanlarının yüzde 30’unu kaplamaktadır. Kutup çölleri dışında %28 yarı kurak alan bulunur. Çöl dediğimiz kavram bölgelere düşen yıllık yağış miktarlarına göre yıllık 250 mm’den daha az yağış alan bölgelerdir. Çöllerin oluşumunda yüksek basınç, soğuk su akıntıları ve karasal olmaları en önemli etkenler arasındadır. Çöller kuraklığından dolayı düşük nemli olması gece ve gündüz arasındaki büyük sıcaklık farkını ortaya çıkartmaktadır. En önemli etkenlerin başında gelen yağış gelmektedir. Yağış miktarlarında çöller değişiklik gösterebilirler. Yağışların ne zaman olacağı da tam kestirilememektedir. Buna rağmen bitki örtüsü yok değildir ve seyrekte olsa bitki örtüsüne rastlanmaktadır. Yıllık bitki ve çok yıllık bitkiler bulunmaktadır. En çok bilinen örneği kaktüslerdir. Sadece kurak ve çok sıcak çöllerin bulunduğu gibi kutuplarında aşırı soğuklardan ötürü kutup çölleri bulunmaktadır. Bu bilgi ile kuzey kutbunda 400 sayısına yakın bitki türleri görülmesine karşın Antarktika da hiçbir bitki türünü göremeyiz.
Çöl Türleri ve Dünyada Görülen Başlıca Çöller
Dünyada bulunan karaların hemen hemen hepsinde çöl alanları bulunmaktadır. Genel kültür bilgimizi tazeleyecek olursak çöl alanlarını dört gruba ayıracak olursak: Kıta içi, Batı Sahili, Subtropikal ve Kutup çölüdür. Subtropikal çöller; hava akımlarıyla belirlenen kurak bölgelerdir. Örnek verecek olursak Kuzey yarım kürede Yengeç Dönencesinde bulunan Sahra Çölü, Thar Çölü, Arabistan Çölü ile Güney yarım kürede Oğlak Dönencesinde bulunan Kalahari ve Avustralya çölleri bulunmaktadır. Kıta İçi Çöller; oluşumlarında su yüzeyinde meydana gelen su kayıplarından olan uzak oluşlarına ve bununla birlikte yer yer yüksek dağlarla çevirili olmalarından kaynaklanır. Böylelikle su buharı, bu alanlara gelemeden yağışa geçer ve buralara gelen havada kuru olmaktadır. Örnek olarak Asya’da birbirine yakın olan Gobi ve Taklamaken Çölleri ve Güney Amerika da bulunan Arjantin’deki Petegonya Çölüdür. Batı Sahili Çölleri ise Subtropikal bölgelerde bazı karaların batı sahillerinde görüldükleri için böyle denmiştir. Özellikle Kuzey Amerika çölleri ile Güney Amerika’da bulunan Şili de Atakama Çölünü örnek verebiliriz. Kutup Çölleri adından da anlaşılacağı üzere Kuzeyde bulunan Grönland ve Antarktika dünyanın en soğuk ve aynı zamanda kurak yerlerdendir. Burada sıcaklık donma noktasının üstüne hiç çıkmadığı için kar eriyemez. Antarktika da yağışı oranı 50 mm yağmur eşdeğerine bakıldığında kardan az olduğu görülür. Çöl türleri ve görüldüğü yerlerden bahsettik. Hemen hemen karaların belli yerlerinde çöller oluşur. Dünyada beş tane kıta bulunmaktadır. Bunlar; Afrika, Avrupa, Asya, Avustralya ve Antarktika’dır. Yalnız Kuzey Yarım kürede bulunan yengeç dönencesine denk gelen Avrupa kıta da çöl bulunmamaktadır.
